İqlim dəyişikliyinin dərin təsirləri artıq dünya miqyasında cəmiyyətlər və iqtisadiyyatlar üçün ən böyük risklərdən biri kimi qəbul olunur. Bu məqalə, qlobal səylərin karbonsuz enerji keçidinə yönəldiyi bir dönəmdə, enerji siyasətinin dinamiklərini, Azərbaycanın rolunu və dayanıqlı inkişaf məqsədlərinə uyğunluğunu araşdırır. Bu proses COP sammitlərinin yaratdığı çoxtərəfli razılaşmalar, elmi yeniliklər və inkişaf edən texnologiyalar vasitəsilə davam edir. Bununla bərabər, BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri çərçivəsində karbon emissiyalarının azaldılması və yenilənə bilən enerji mənbələrinin tətbiqi Azərbaycanın davamlı gələcək hədəflərinə çatma səylərini gücləndirir.
İlk növbədə, karbon emissiyasını azaltma səylərinin təməlində qlobal istiləşmənin səbəbləri və nəticələrinin izahı dayanır. Karbon emissiyası, əsasən, sənaye, nəqliyyat və əkinçilik sektorlarının yanacaq ehtiyaclarını fosil enerji mənbələri ilə ödəməsindən qaynaqlanır. Karbonsuz enerji keçidi isə, bu sektorların təmiz enerji mənbələri ilə əvəzlənməsini hədəfləyir. COP tədbirlərinin əsas məqsədlərindən biri, dünya ölkələrinə karbon azaldılması üzrə qəti addımlar atmağa kömək edərək iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verməkdir. Bu hədəf isə beynəlxalq əməkdaşlıq, maliyyə dəstəyi və texnoloji yeniliklər vasitəsilə həyata keçirilə bilər.
Azərbaycanın karbonsuz enerji keçidinə uyğunlaşdırılması üçün spesifik addımlar atması zəruridir. Ölkənin karbonsuz enerji potensialı yüksəkdir və təbii sərvətləri, xüsusilə də külək və günəş enerjisi mənbələri bu sahədə böyük imkanlar yaradır. Külək enerjisi Xəzər sahilindəki rüzgar potensialı səbəbindən xüsusilə önəmlidir. Bu sahədəki innovasiyalar, dövlətin dəstəyi ilə enerji infrastrukturunun yenilənməsinə və təmiz enerji istehsalının artmasına təkan verir. Dövlət səviyyəsində qəbul edilən strateji proqramlar da Azərbaycanın karbonsuz enerji hədəflərinə çatmasına töhfə verir.
Karbonsuz enerji keçidinin Azərbaycana iqtisadi təsirləri isə çoxşaxəlidir. İlk növbədə, təmiz enerji texnologiyalarının tətbiqi Azərbaycanın neft və qazdan asılılığını azaltmağa imkan verir. Bu keçid prosesində yerli sənayelərin dayanıqlı gələcək üçün yenilənməsi həm yeni iş imkanları yaradır, həm də iqtisadi müxtəliflik təmin edir. Digər tərəfdən, qlobal karbon bazarlarında Azərbaycanın iştirakını artıraraq, təmiz enerji bazarında rəqabət gücünü yüksəltmək mümkündür.
Bu keçid, həm də ekologiyanın qorunması və təbiət resurslarının qorunması üçün əhəmiyyətlidir. Azərbaycanda karbonsuz enerji keçidinin ətraf mühitə təsiri, xüsusilə su ehtiyatlarının qorunması və torpaq eroziyalarının qarşısının alınması baxımından əhəmiyyət kəsb edir. Çirklənmənin azalması, həmçinin bioçeşidliliyin qorunmasına və əhalinin sağlamlığının gücləndirilməsinə təkan verir. Bu məqsədlə, Azərbaycanın ətraf mühit siyasəti, karbonsuz enerji texnologiyalarını tətbiq etməklə təbii sərvətlərin qorunmasına yönəlir.
Dünya üzrə bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid məsələsində Azərbaycanın COP tədbirlərində aktiv iştirak etməsi də mühümdür. Bu tədbirlər, Azərbaycan üçün qlobal səviyyədə əməkdaşlıq imkanları yaratmaqla yanaşı, texnoloji inkişafları ölkəyə gətirməyə də şərait yaradır. COP sammitləri çərçivəsində inkişaf edən ölkələrə texniki və maliyyə dəstəyi göstərmək üçün təsdiqlənən proqramlar Azərbaycan üçün də əhəmiyyət kəsb edir. Beynəlxalq təşkilatlar vasitəsilə əldə olunan texnoloji biliklər və dəstək, Azərbaycanın karbonsuz enerji layihələrini həyata keçirməkdə təsirli olur.
Karbonsuz enerji keçidinin davamlı inkişafın bir hissəsi olduğunu vurğulamaq məqsədəuyğundur. Gələcək nəsillərin təmiz və təhlükəsiz bir ətraf mühitdə yaşamasını təmin etmək üçün karbonsuz enerjiyə keçid mühüm rol oynayır. Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri çərçivəsində irəli sürülən enerji keçidi hədəfləri Azərbaycanın gələcək inkişaf perspektivləri üçün də vacibdir. Ölkənin təmiz enerji sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər, gələcəkdə də bu sahəyə olan bağlılığı və bu sahədəki qabaqcıl rolu ilə daha da möhkəmlənəcəkdir.
Hüseyn İmanov
Naxçıvan Dövlət Universiteti, Meliorasiya və ekologiya mühəndisliyi kafedrasının müəllimi
