Azərbaycan Respublikasının
İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinin (Ombudsmanın)
1990-cı il 20 Yanvar faciəsinin 33-cü ildönümü ilə əlaqədar
B Ə Y A N A T I
Azərbaycanın müasir tarixinə ən faciəli günlərdən biri kimi daxil olmuş, eyni zamanda, xalqımızın qəhrəmanlıq tarixinin ən parlaq və şərəfli səhifələrindən olan 20 Yanvar hadisələrindən 33 il ötür.
1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıda sovet ordusu tərəfindən dinc əhaliyə qarşı dəhşətli, kütləvi qırğın hadisəsi törədildi.
Ermənistanın Azərbaycanın tarixi torpaqlarına qarşı təcavüzkar siyasətinin keçmiş SSRİ rəhbərliyi tərəfindən dəstəklənməsinə, onların ölkəmizə qarşı ermənipərəst və qərəzli siyasətinə etiraz edən dinc, mülki azərbaycanlıların səsini boğmaq, həmçinin müstəqillik arzularını gerçəkləşdirmələrinin qarşısını almaq məqsədilə bu qanlı hadisə törədilmişdir. Sovet imperiyası tərəfindən günahsız insanlara qarşı vəhşi terror aktı törədilməsinə baxmayaraq Azərbaycan xalqının iradəsini qırmaq mümkün olmamışdır.
Bakı və Sumqayıt şəhərləri ilə yanaşı, Azərbaycanın bir neçə rayonunda keçmiş Sovet İttifaqının qoşun hissələri tərəfindən insanlıq əleyhinə törədilən bu cinayət nəticəsində 150 nəfər dinc mülki şəxs, o cümlədən uşaqlar, qadınlar və ahıl şəxslər amansızcasına öldürülmüş, 744 insan yaralanmış, 841 nəfər qanunsuz olaraq həbs edilmiş, onlardan 112 nəfər SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərindəki həbsxanalara göndərilmişdir.
Qan yaddaşımız olan 20 Yanvar hadisələri yaxın keçmişimizdə yaşamış olduğumuz ən faciəvi günlərdən biri olsa da, xalqımızın yaddaşına şərəfli qəhrəmanlıq tarixi kimi həkk olundu.
Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyev ailə üzvləri ilə birlikdə 1990-cı il 21 yanvar tarixində təzyiqlərə və çətinliklərə baxmayaraq, 20 yanvar tarixində baş vermiş insanlıq əleyhinə cinayətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək, mətbuat konfransı keçirmiş, SSRİ rəhbərliyi tərəfindən törədilən bu cinayətlə bağlı sərt bəyanat vermişdir.
Ulu Öndər Heydər Əliyev 1990-ci ilin noyabrın 20-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sessiyasında 20 Yanvar faciəsini Azərbaycan xalqının suveren hüquqlarına qəsd kimi qiymətləndirmiş, onun Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışından sonra - 1994-cü ildə 20 Yanvar hadisələrinə siyasi-hüquqi qiymət verilmiş, bu cinayəti törədənlərin adları ictimaiyyətə çatdırılmış və 20 Yanvar - Ümumxalq Hüzn Günü elan edilmişdir.
20 Yanvar hadisələri zamanı dinc əhaliyə qanlı divan tutulması, yüzlərlə insanın öldürülərək yaşamaq haqqının əlindən alınması və ya yaralanması, qurbanlar arasında qadınlar, ahıllar və uşaqların olması, digər şəxslərin informasiya blokadası şəraitində saxlanılmaqla baş verən hadisələr haqqında düzgün məlumat almaq imkanlarından məhrum edilməsi faktları beynəlxalq hüququn ən mühüm prinsiplərindən birinin – insan hüquq və azadlıqlarına hörmət edilməsi prinsipinin kobud və kütləvi pozuntusu idi.
Baş vermiş faciə nəticəsində BMT-nin Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt və digər beynəlxalq hüquqi sənədlərin müddəaları kobud şəkildə pozulmuşdur.
20 Yanvar hadisələri zamanı törədilən əməllər insan hüquqlarını kobud və kütləvi şəkildə pozan, beynəlxalq hüquq, o cümlədən beynəlxalq humanitar hüquq normalarına açıq-aşkar hörmətsizliklə yanaşılan və Azərbaycanın suverenliyi, müstəqilliyi əleyhinə yönəlmiş silahlı təcavüz aktı olmaqla yanaşı, eyni zamanda, insanlıq əleyhinə cinayətdir.
Azərbaycana qarşı hərbi təcavüz nəticəsində baş vermiş qanlı 20 Yanvar hadisələrinin, bəşəriyyət və insanlıq əleyhinə yönəlmiş cinayət kimi, beynəlxalq hüquq çərçivəsində qiymətləndiriləcəyinə, bu cinayəti törədənlərin qanun qarşısında cavab verəcəyinə və cinayətkarların cəzasız qalmayacaqlarına inanırıq.
Beynəlxalq təşkilatları və dünya ictimaiyyətini beynəlxalq hüququn hamılıqla qəbul olunmuş prinsip və normalarına zidd olaraq insan hüquqlarının kobudcasına pozulması ilə nəticələnmiş 20 Yanvar faciəsinə tezliklə hüquqi qiymət verməyə çağırırıq.
Səbinə Əliyeva
Azərbaycan Respublikasının
İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili
(Ombudsman)
19 yanvar 2023-cü il
Bəyanat BMT-nin Baş Katibinə, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına, BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarına, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarına, BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasına, UNICEF-in, UNESCO-nun, Avropa İttifaqının, Avropa Şurasının, ATƏT-in rəhbərlərinə, Beynəlxalq və Avropa Ombudsmanlar İnstitutlarına, Asiya Ombudsmanlar Assosiasiyasına, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına və bu quruma üzv dövlətlərin Ombudsmanlar Assosiasiyasına, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Müstəqil Daimi İnsan Hüquqları Komissiyasına, Avropa Uşaq Hüquqları Ombudsmanları Şəbəkəsinə, Beynəlxalq Sülh Bürosuna, müxtəlif ölkələrin ombudsmanlarına və milli insan hüquqları institutlarına, Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdəki və xarici ölkələrin respublikamızdakı səfirliklərinə, Azərbaycanın diaspor təşkilatlarına göndərilmişdir.
ЗАЯВЛЕНИЕ
Уполномоченного по правам человека (Омбудсмена)
Азербайджанской Республики
в связи с 33-й годовщиной трагедии 20 января 1990 г.
Прошло 33 года после кровавых событий 20 января, которые вошли в новейшую историю Азербайджана как один из самых трагических дней, и в то же время одна из самых ярких и славных страниц героической истории нашего народа.
В ночь с 19 на 20 января 1990 года советская армия учинила злостную массовую расправу над мирным населением в Баку.
Этот кровавый инцидент был совершен с целью заглушить голоса мирных, гражданских азербайджанцев, протестующих против поддержки прежним советским руководством агрессивной политики Армении в отношении исторических земель Азербайджана, их проармянской и предвзятой политики в отношении нашей страны, а также воспрепятствовать реализации мечты о независимости. Несмотря на жестокий террористический акт, совершенный советской империей против невинных людей, сломить волю азербайджанского народа не удалось.
В результате этого преступления против человечности, совершенного войсками бывшего Советского Союза в Баку и Сумгаит,в также в ряде районов Азербайджана, были безжалостно убиты 150 мирных жителей, в том числе детей, женщин и стариков, ранены 744 человека, незаконно арестованы 841 человек, 112 из них были отправлены в тюрьмы различных городов СССР.
Хотя кровавые события 20 января являются одним из самых трагических дней, пережитых нами в недавнем прошлом, они сохранились в памяти нашего народа и как славная история героизма.
Для того, чтобы донести до мировой общественности о совершенных 20 января преступлениях против человечности, Общенациональный лидер Азербайджанского народа Гейдар Алиев вместе с членами своей семьи 21 января 1990 года, несмотря на давление и трудности, приехал в постоянное представительство Азербайджана в Москве, где провел пресс-конференцию, а заодно и сделал резкое заявление об этом преступлении, совершенном руководством СССР.
20 ноября 1990 года на сессии Верховного Собрания Нахчыванской Автономной Республики Общенациональный лидер Гейдар Алиев расценил кровавую трагедию 20 января как посягательство на суверенные права азербайджанского народа, а после его возвращения к руководству Азербайджана - в 1994 году событиям 20 января была дана политико-правовая оценка, имена лиц, совершивших это преступление, были обнародованы, и 20 января было объявлено Национальным днем траура.
Кровавый террор против мирного населения во время январских событий, убийство и ранение сотен людей, среди которых было много женщин, стариков и детей, лишение их права на жизнь, невозможность получения достоверной информации о событиях путем содержания людей в информационной блокаде было грубым и массовым нарушением одного из важнейших принципов международного права - принципа уважения прав и свобод человека.
В результате этой трагедии были грубо нарушены положения Всеобщей декларации прав человека ООН, Международного пакта о гражданских и политических правах и других международно-правовых документов.
Преступные действия, совершенные во время событий 20 января, являются грубым и массовым нарушением прав человека, явным неуважением к международному праву, в том числе международному гуманитарному праву и актом вооруженной агрессии, направленным против суверенитета и независимости Азербайджана, а также преступлением против человечества.
Мы верим, что события 20 января, произошедшие в результате военной агрессии против Азербайджана, будут расценены как преступление против человечности в рамках международного права, что виновные в этом преступлении будут привлечены к ответственности перед законом и преступники не останутся безнаказанными.
Мы призываем международные организации и мировую общественность незамедлительно дать правовую оценку этой кровавой акции, повлекшей за собой грубое нарушение прав человека вопреки общепризнанным принципам и нормам международного права.
Сабина Алиева
Уполномоченный по Правам человека (Омбудсмен)
Азербайджанской Республики
19 января 2023 года
Заявление направлено Генеральному Секретарю ООН, в Совет Безопасности ООН, Верховному Комиссару ООН по правам человека, Верховному Комиссару ООН по делам беженцев, в Совет по правам человека ООН, ЮНИСЕФ, ЮНЕСКО, Европейский Союз, Совет Европы, ОБСЕ, Международный и Европейский Институты Омбудсменов, в Ассоциацию Азиатских Омбудсменов, Организацию Исламского Сотрудничества и Ассоциацию Омбудсменов государств-членов этой организации, Европейскую Сеть Омбудсменов по Правам детей, Международное Бюро Мира, омбудсменам различных стран, посольствам Азербайджанской Республики в зарубежных странах и зарубежных стран в нашей республике, диаспорским организациям Азербайджана.
The Statement of the Commissioner for Human Rights (Ombudsman) of the Republic of Azerbaijan concerning the 33rd anniversary
of the tragedy of January 20, 1990
It has been 33 years since the bloody events of January 20, which are the most tragic days in Azerbaijan’s contemporary history, at the same time, one of the brightest and most honorable pages in our people’s heroic history.
The Soviet Army committed horrible and mass destruction against peaceful residents of Baku on the night of January 19-20, 1990.
This bloody event was committed to suppress the voice and prevent the realization of the dreams of independence of the peaceful and civilian Azerbaijanis, protesting the support of the USSR for the Armenian policy of aggression against the historical territories of Azerbaijan, and their pro-Armenian, and biased politics against our country. Although the Soviet Empire perpetrated a violent terror act against peaceful human beings, it was impossible to break the will of the people of Azerbaijan.
As a result of this crime against humanity committed by the former Soviet armed forces in several districts along with the cities of Baku and Sumgayit, 150 peaceful civilians, including children, women, and the elderly were brutally killed, 744 persons were injured, 841 persons were arbitrarily deprived of liberty, and 112 persons of them were sent to different prisons across the USSR.
Although our bloody memory – the tragic events of January 20 were one of the most tragic days we have experienced in the recent past, they were engraved in the memory of our people as a glorious history of heroism.
Despite the pressures and challenges that existed on January 21, 1990, Heydar Aliyev, the National Leader of the people of Azerbaijan, together with his family, came to the Office of the Permanent Representative of Azerbaijan in Moscow, held a press conference to inform the world community about these crimes against humanity committed on January 20, and made a sharp statement about this crime committed by the USSR leadership.
During the session of the Supreme Assembly of the Nakhchivan Autonomous Republic on November 20, 1990, the Great Leader Heydar Aliyev considered the tragedy of January 20 as an affront to the sovereign rights of the people of Azerbaijan; the bloody events of January 20 were given a political and legal assessment in 1994, following his return to the rule in Azerbaijan, and the names of the perpetrators of this crime were brought to the attention of the general public, and 20 January was declared a national mourning day.
During the bloody events of January 20, the facts of reprisals against innocent people, the deprivation of the right to life and the wounding of hundreds of persons, the presence of women, older persons, and children among the victims, the restriction of the opportunities of people to receive accurate information on the happenings by placing information blockade were serious and mass violations of the principle of respect for human rights and freedoms, which is one of the main principles of international law.
The provisions of the Universal Declaration of Human Rights, the International Covenant on Civil and Political Rights, and other international legal documents were grossly violated as a result of this tragedy.
The criminal acts committed on January 20 were acts of military aggression that seriously and grossly impaired human rights, disrespected the norms of international law, including international humanitarian law, and were directed against the sovereignty and independence of Azerbaijan, furthermore, they were crimes against humanity.
We do believe the bloody events of January 20 that occurred as a result of military aggression against Azerbaijan, will be evaluated within international law as a crime against mankind and humanity, and the perpetrators of this crime will be held accountable, and the criminals will not go unpunished.
We urge international organizations and the world community to conduct a legal assessment of the tragic events of January 20 that resulted in grave breaches of human rights in violation of the universally recognized principles and norms as soon as possible.
Sabina Aliyeva
The Commissioner for Human Rights
of the Republic of Azerbaijan
(Ombudsman)
19 January 2023
The statement is addressed to the UN Secretary-General, UN Security Council, UN Office of High Commissioner for Human Rights, UN Office of High Commissioner for Refugees, UN Human Rights Council, the United Nations Children’s Fund, the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, European Union, Council of Europe, Organization for Security and Co-operation in Europe, International and European Ombudsman Institutions, Asian Ombudsman Association, Organization of Islamic Cooperation and the Ombudsman Association of its member states, Independent Permanent Human Rights Commission of the Organization of Islamic Cooperation, European Network of Ombudspersons for Children, International Peace Bureau, foreign ombudsmen and national human rights institutions, embassies of the Republic of Azerbaijan and the foreign embassies in Azerbaijan, as well as to the Azerbaijani Diasporas.